Bạn có bao giờ cảm thấy bản thân mình học nhiều giờ nhưng thi xong lại quên sạch, làm bài tập thì rối, càng ôn càng stress. Lúc đó, vấn đề không nằm ở việc bạn “kém” mà là chưa có phương pháp học hiệu quả phù hợp với mình.
Bài viết này tổng hợp 5 phương pháp học hiệu quả đơn giản, dễ áp dụng, giúp bạn học ít hơn mà vẫn hiểu sâu, nhớ lâu và tự tin hơn trước mỗi kỳ thi.
Tại sao cần có phương pháp học tập hiệu quả
Nếu bạn chỉ học theo cảm hứng, bạn rất dễ rơi vào tình trạng “ngồi lâu mà không vào”, học trước quên sau, ôn thi là… hoảng loạn. Một phương pháp học tập hiệu quả giúp bạn biết rõ hôm nay học gì, học như thế nào, khi nào cần ôn lại, từ đó mỗi giờ học đều mang lại kết quả cụ thể thay vì chỉ ghi chép cho có. Khi kiến thức được sắp xếp rõ ràng, được ôn đúng lúc và được hiểu bằng ngôn ngữ của chính mình, bạn sẽ nhớ lâu hơn, làm bài tự tin hơn và không còn cảm giác mình “học dở” chỉ vì điểm số.
Bên cạnh đó, có phương pháp học tập hiệu quả còn giúp bạn bớt căng thẳng và tăng tự tin vào bản thân. Khi thấy mình tiến bộ từng chút một, bạn sẽ không còn so sánh tiêu cực với người khác hay tự kết luận “mình không thông minh bằng họ”. Quan trọng hơn, đây là kỹ năng đi theo bạn cả đời: sau khi ra trường, bạn vẫn phải học cái mới liên tục, và người sở hữu phương pháp học hiệu quả luôn có lợi thế lớn trong công việc lẫn cuộc sống.
Khi tìm được phương pháp học hiệu quả, bạn sẽ:
-
Biết cách tổ chức thời gian học và thời gian ôn.
-
Biết phân biệt mình đã hiểu thật hay chỉ mới thuộc lòng.
-
Bớt căng thẳng mỗi khi tới mùa thi, vì đã chuẩn bị từ trước chứ không phải nước rút.
Trong số rất nhiều cách tiếp cận, 5 phương pháp dưới đây được chọn vì dễ bắt đầu, không cần công cụ phức tạp, có thể áp dụng ngay với sách vở và chương trình hiện tại của bạn.
Phương pháp học hiệu quả với kỹ thuật Feynman
Kỹ thuật Feynman dựa trên một nguyên tắc rất đơn giản: nếu bạn giải thích được cho người khác hiểu, nghĩa là bạn đã thật sự hiểu. Thay vì chỉ đọc và chép lại, bạn biến kiến thức thành lời nói, ví dụ và cách diễn đạt của chính mình.
Cách áp dụng khá dễ: sau khi đọc xong một phần kiến thức, bạn gập sách lại và thử “giảng lại” bằng lời của mình, có thể viết ra giấy hoặc nói thành tiếng. Hãy tưởng tượng bạn đang giải thích cho một người chưa biết gì về chủ đề đó. Nếu có đoạn nào bạn ậm ừ, bí từ, hoặc phải nhìn lại sách, đó chính là chỗ bạn chưa nắm được bản chất.
Lặp lại vài lần như vậy, kiến thức trong đầu bạn sẽ tự động được sắp xếp lại theo cấu trúc logic, rõ ràng. Khi vào phòng thi, bạn không phải cố gắng nhớ từng câu chữ, mà chỉ cần giải thích lại theo cách mình đã luyện tập. Đây là một phương pháp học hiệu quả cho các môn nhiều khái niệm, lý thuyết và ví dụ.
Phương pháp học hiệu quả với Active Recall và Spaced Repetition
Nếu Feynman giúp bạn hiểu sâu, thì Active Recall và Spaced Repetition giúp bạn nhớ lâu. Nhiều bạn chỉ đọc đi đọc lại vở, nhưng đó là cách học thụ động. Active Recall thì ngược lại: bạn tự kéo kiến thức lên từ trí nhớ.
Cách làm rất đơn giản: sau khi học một chương, thay vì đọc lại, bạn tự đặt câu hỏi cho mình như “Khái niệm này là gì?”, “Có mấy bước?”, “Ví dụ nào minh họa rõ nhất?”. Sau đó, bạn thử trả lời mà không nhìn vào vở. Khi trả lời xong mới đối chiếu lại với tài liệu để xem mình đúng được bao nhiêu. Đó chính là lần “tập gym cho não”.
Spaced Repetition là cách bạn ôn lại cùng một nội dung theo chu kỳ: hôm nay học, ngày mai ôn lại một chút, vài ngày sau ôn lần nữa, sau đó là một tuần, rồi một tháng. Mỗi lần ôn không cần quá lâu, chỉ cần điểm lại ý chính. Việc ôn theo nhịp như vậy giúp kiến thức chuyển dần từ trí nhớ ngắn hạn sang trí nhớ dài hạn.
Khi kết hợp hai cách này, bạn không cần ngồi học quá nhiều giờ nhưng vẫn giữ được lượng kiến thức ổn định trước các kỳ kiểm tra, thi cử.
Phương pháp học hiệu quả với Pomodoro
Một trong những “kẻ thù” lớn nhất của việc học là xao nhãng. Bạn có thể định học 3 tiếng, nhưng thời gian thực sự tập trung chỉ khoảng vài chục phút vì tin nhắn, thông báo, mạng xã hội. Kỹ thuật Pomodoro sinh ra để giải quyết vấn đề đó.
Thay vì đặt mục tiêu học rất dài, Pomodoro chia thời gian thành những phiên ngắn, thường là 25 phút tập trung và 5 phút nghỉ. Trong 25 phút này, bạn chỉ làm đúng một việc: làm bài tập, đọc sách, ôn một chương, viết dàn ý… Bạn tắt thông báo, để điện thoại xa tầm tay, và chỉ tập trung vào mục tiêu đã chọn. Khi chuông báo hết 25 phút, bạn nghỉ 5 phút, sau đó bắt đầu phiên tiếp theo.
Điểm mạnh của Pomodoro là giúp bạn “dễ bắt đầu hơn”. Một phiên 25 phút nghe nhẹ nhàng hơn nhiều so với việc bắt đầu một buổi học kéo dài 3–4 tiếng. Với vài phiên Pomodoro mỗi ngày, bạn sẽ ngạc nhiên vì số việc mình đã hoàn thành mà không thấy quá nặng nề.
Phương pháp học hiệu quả với SQ3R
Với những môn học phải đọc nhiều sách, giáo trình, việc mở sách ra và đọc từ đầu đến cuối rất dễ gây chán nản. Lúc đó, SQ3R là một phương pháp học hiệu quả giúp bạn đọc chủ động hơn.
SQ3R gồm 5 bước: Survey (khảo sát), Question (đặt câu hỏi), Read (đọc), Recite (nhớ lại) và Review (ôn lại). Trước khi đọc kỹ, bạn lướt qua mục lục, tiêu đề, hình vẽ để biết nội dung chính. Sau đó, bạn tự đặt vài câu hỏi: chương này nói về điều gì, mình cần rút ra những ý nào, có công thức hay mô hình nào quan trọng không.
Khi đã có câu hỏi trong đầu, việc đọc trở nên khác hẳn, bởi bạn không còn đọc một cách “vô thức”, mà đọc để tìm câu trả lời. Đọc xong một phần, bạn thử tóm tắt lại bằng vài câu ngắn. Vài ngày sau, bạn xem lại tóm tắt đó và ôn lại nhanh. Toàn bộ quy trình này giúp não bạn tiếp nhận, xử lý, rồi củng cố kiến thức nhiều lần, thay vì lướt qua rồi quên.
SQ3R đặc biệt hữu ích với các môn như Lịch sử, Địa lý, Xã hội, Kinh tế, Luật, và cả khi bạn đọc sách kỹ năng dày, nhiều ví dụ.
Phương pháp ghi chép Cornell
Ghi chép cũng là một phần rất quan trọng của việc học. Tuy nhiên, nhiều bạn chỉ ghi lại toàn bộ lời giảng lên vở mà không hề xử lý lại thông tin. Phương pháp Cornell được thiết kế để biến một trang vở thành một “bản đồ kiến thức” dễ ôn, dễ nhớ.
Một trang Cornell được chia thành ba phần: phần lớn bên phải dùng để ghi nội dung chính trong giờ học; phần nhỏ bên trái để ghi từ khóa và câu hỏi; phần cuối trang để tóm tắt nội dung. Trong giờ học, bạn cứ ghi bình thường vào cột bên phải. Sau giờ học, bạn xem lại và rút ra những từ khóa, cụm ý quan trọng để đưa vào cột bên trái, đồng thời chuyển lý thuyết thành các câu hỏi ngắn.
Phần tóm tắt phía dưới là nơi bạn viết vài câu đúc kết lại nội dung chính của bài học. Nhờ vậy, sau một thời gian, khi mở lại vở, bạn không bị ngợp bởi chữ, mà có thể nắm nhanh phần cốt lõi qua tóm tắt và từ khóa.
Khi ôn thi, bạn chỉ cần che cột ghi chép chi tiết bên phải, nhìn vào câu hỏi ở cột trái và thử trả lời. Cách này kết hợp luôn với Active Recall, giúp việc ôn lại hiệu quả hơn mà không tốn quá nhiều thời gian.
Tham khảo thêm: Cuốn sách Đừng học tập chăm chỉ, hãy học tập thông minh sẽ giúp bạn tối ưu hóa thời gian và công sức, học sâu, nhớ lâu, áp dụng được kiến thức vào thực tế, thay vì chỉ học vẹt, học máy móc.
Lời kết
5 phương pháp học hiệu quả ở trên không phải để bạn áp dụng tất cả cùng lúc, mà để bạn có thêm “bộ đồ nghề” cho việc học. Bạn có thể bắt đầu từ 1–2 phương pháp phù hợp nhất với vấn đề hiện tại: nếu bạn hay quên, hãy thử Active Recall và Spaced Repetition; nếu bạn khó tập trung, hãy dùng Pomodoro; nếu bạn đọc nhiều mà khó nhớ, áp dụng SQ3R và Cornell.
Quan trọng nhất là bạn dám thử, dám điều chỉnh và kiên trì trong vài tuần. Khi thay đổi cách học, bạn sẽ thấy mình học ít hơn nhưng lại nắm chắc hơn, tự tin hơn và kết quả tốt hơn. Lúc đó, việc học không còn là cuộc chạy đua mệt mỏi, mà trở thành hành trình chủ động nâng cấp bản thân mỗi ngày.
Cảm ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết! Để khám phá thêm nhiều cuốn sách hay và các thông tin hữu ích, hãy theo dõi chúng tôi tại: https://www.facebook.com/nhasachymate
