Hội chứng Burnout: Cảnh báo kiệt sức tâm lý ở người trẻ hiện nay

Bạn từng ngồi làm việc hàng giờ mà đầu óc trống rỗng, hoặc học hoài mà chẳng vào nổi chữ nào?
Nếu có, rất có thể bạn đang rơi vào hội chứng Burnout – trạng thái kiệt sức tâm lý khiến bạn tưởng mình chỉ “lười”, nhưng thật ra là đang cạn kiệt cả năng lượng sống. Và điều nguy hiểm là… hầu hết chúng ta không nhận ra mình đang bị như vậy.

Hội chứng Burnout là gì?

Hội chứng Burnout (kiệt sức tâm lý) là trạng thái mệt mỏi cực độ về thể chất, cảm xúc và tinh thần do căng thẳng kéo dài, thường xuất hiện khi con người phải đối mặt với áp lực công việc, học tập hoặc trách nhiệm liên tục mà không được nghỉ ngơi đúng cách.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Burnout không chỉ là “cảm giác mệt” thông thường, mà là một hội chứng nghề nghiệp – khi năng lượng cạn kiệt, hiệu suất giảm sút, và cảm xúc trở nên tiêu cực.

Những người mắc Burnout thường cảm thấy:

• Mất hứng thú với công việc từng yêu thích.

• Cảm thấy mọi nỗ lực đều vô nghĩa.

• Luôn trong trạng thái “vận hành tự động” mà không còn cảm xúc.

Điều đáng nói là Burnout không xảy ra đột ngột, mà tích tụ dần theo thời gian – giống như một ngọn nến bị đốt cả hai đầu cho đến khi tàn lụi.

Khác biệt giữa căng thẳng và kiệt sức tâm lý

Căng thẳng là phản ứng tự nhiên khi ta đối mặt với áp lực. Nó khiến tim đập nhanh, đầu óc tập trung và cơ thể sẵn sàng hành động. Tuy nhiên, căng thẳng chỉ là tạm thời – nó biến mất khi vấn đề được giải quyết. Burnout thì khác. Đó là khi bạn bị căng thẳng trong thời gian quá dài, đến mức cơ thể không còn khả năng phục hồi.

Nếu căng thẳng khiến bạn cảm thấy “quá tải nhưng vẫn còn động lực”, thì Burnout là khi bạn không còn cảm xúc, không còn động lực để cố gắng nữa. Nhiều người trẻ ngày nay không nhận ra điều này, họ tưởng mình chỉ “đang lười”, nhưng thật ra là đã đi đến giới hạn của sức chịu đựng.

Nguyên nhân dẫn đến hội chứng Burnout

Burnout không xảy ra trong một ngày. Nó là kết quả của quá trình nỗ lực không ngừng mà không được hồi phục. Với người trẻ, có bốn nguyên nhân thường gặp nhất.

• Áp lực học tập và công việc liên tục: Sự cạnh tranh gay gắt khiến nhiều người cảm thấy phải làm nhiều hơn, nhanh hơn, giỏi hơn để không bị bỏ lại. Họ làm việc ngoài giờ, học thêm, ôn thi, liên tục “chạy deadline” và dần đánh mất thời gian cho bản thân.
• Chủ nghĩa hoàn hảo khiến chúng ta kiệt sức mà không nhận ra. Việc luôn đặt tiêu chuẩn quá cao khiến bạn không bao giờ cảm thấy hài lòng với kết quả, dù đã nỗ lực hết sức. Mỗi lần “chưa đủ tốt”, bạn lại tự tạo thêm áp lực và mất đi niềm vui khi làm việc.
• Mạng xã hội góp phần không nhỏ. Mỗi lần mở điện thoại, bạn thấy ai đó thành công hơn, vui vẻ hơn, giỏi hơn. Sự so sánh liên tục khiến tâm trí luôn trong trạng thái căng thẳng và tự ti. Bạn cảm thấy mình “phải cố hơn nữa”, nhưng càng cố, lại càng kiệt quệ.
• Nhiều người không biết cách nghỉ ngơi. Trong văn hóa tôn vinh năng suất, nghỉ ngơi thường bị xem là lười biếng. Thế nhưng, nghỉ ngơi không phải trốn tránh – mà là điều kiện để tiếp tục tiến xa.

Các dấu hiệu nhận biết hội chứng Burnout

Burnout không xuất hiện đột ngột trong một ngày, mà đến từ những tín hiệu nhỏ mà ta thường bỏ qua. Ban đầu, bạn chỉ thấy mệt mỏi sau mỗi buổi học hay ngày làm việc. Rồi dần dần, bạn mất hứng thú với mọi thứ xung quanh, cảm thấy nặng nề khi thức dậy, và chẳng còn muốn gặp ai.

Một số dấu hiệu thường gặp gồm:

• Mệt mỏi kéo dài, dù nghỉ ngơi vẫn không hồi phục.

• Mất tập trung, giảm trí nhớ, làm việc kém hiệu quả.

• Trở nên dễ cáu gắt, tiêu cực hoặc bi quan.

• Cảm giác như đang sống “tự động”, không còn niềm vui.

• Mất ngủ, rối loạn ăn uống, hoặc có xu hướng tránh giao tiếp.

Nhiều người mô tả Burnout như một đám mây xám che phủ tâm trí. Họ vẫn sống, vẫn làm việc, vẫn cười nói, nhưng mọi thứ trở nên nhạt nhẽo và vô nghĩa.

Nếu bạn thấy mình rơi vào trạng thái đó, hãy dừng lại. Bởi nếu tiếp tục phớt lờ, Burnout có thể kéo bạn xuống một vùng tối khó thoát ra.

XEM THÊM: Nếu bạn đang tìm cách hồi phục sau giai đoạn kiệt sức, cuốn sách Stop Burnout của YMATE Books có thể là điểm bắt đầu nhẹ nhàng. Cuốn sách giúp bạn hiểu rõ cơ chế của Burnout, học cách nghỉ ngơi thông minh, và tìm lại cân bằng giữa đam mê và bình an.

Cách vượt qua hội chứng Burnout

Điều quan trọng nhất khi đối diện Burnout không phải là “phải mạnh mẽ lên”, mà là phải biết dừng lại đúng lúc. Burnout không biến mất chỉ vì bạn ép mình “vượt qua”. Nó chỉ được chữa lành khi bạn cho phép bản thân được nghỉ ngơi, được yếu đuối và được thở.

Nhận diện và chấp nhận: Thừa nhận rằng bạn đang mệt mỏi không có nghĩa là thất bại — mà là trung thực với bản thân. Khi dừng lại để nhìn nhận cảm xúc, bạn mới thật sự bắt đầu hành trình chữa lành. Hãy cho phép mình không hoàn hảo, không mạnh mẽ mọi lúc.

Tạm dừng để phục hồi năng lượng: Nghỉ ngơi không phải lười biếng, mà là cách bạn nạp lại sức mạnh. Ngủ đủ, ăn lành mạnh, đi dạo, đọc sách, trò chuyện với người thân – bất cứ điều gì giúp bạn thấy dễ chịu. Đừng cảm thấy tội lỗi khi dành thời gian cho bản thân, vì ngay cả hạt giống cũng cần yên tĩnh trước khi nảy mầm.

Đặt lại ranh giới giữa công việc và cuộc sống: Học cách nói “không” với những yêu cầu vượt quá giới hạn. Tự hỏi: “Mình đang làm điều này vì ai, vì điều gì thật sự quan trọng?” Khi tìm lại lý do để bắt đầu, bạn sẽ thấy năng lượng sống quay trở lại – nhẹ nhàng, tự nhiên và bền vững hơn.

Bên cạnh đó, hãy tìm lại ý nghĩa trong những việc bạn làm. Burnout thường khiến bạn mất phương hướng – cảm thấy mọi việc đều vô nghĩa. Hãy tự hỏi: “Mình đang sống vì điều gì?” Khi tìm lại được câu trả lời, bạn sẽ thấy con đường sáng hơn.

Cuối cùng, đừng ngại tìm kiếm sự giúp đỡ. Đôi khi, nói chuyện với một người bạn đáng tin cậy hoặc một chuyên gia tâm lý có thể giúp bạn nhìn lại bản thân rõ ràng hơn. Không ai nên chiến đấu một mình – và bạn cũng vậy.

Lời kết

Hội chứng Burnout không phải là căn bệnh của kẻ yếu, mà là dấu hiệu của những người đã quá mạnh mẽ trong quá lâu. Nó là lời cảnh báo rằng bạn đang sống nhanh hơn nhịp tim của mình, rằng bạn đã cho đi nhiều hơn những gì bạn có. Nhưng may mắn thay, Burnout cũng là cơ hội để bạn học cách sống lại chậm hơn, sâu hơn và nhân hậu hơn với chính mình.

Hãy tập lắng nghe cơ thể, quan tâm đến cảm xúc, và biết ơn từng khoảnh khắc nhỏ bé mà bạn được nghỉ ngơi, được hít thở, được là chính mình. Bởi vì cuối cùng, thành công thật sự không nằm ở việc bạn đã chạy bao xa, mà ở việc bạn có còn giữ được mình trên hành trình đó hay không.