Áp lực công việc: Từ mệt mỏi kéo dài đến kiệt quệ tâm hồn

Trong nhịp sống hiện đại, áp lực công việc gần như trở thành “bình thường mới” của người đi làm. Sáng mở mắt ra đã nghĩ tới deadline, họp hành, báo cáo. Tối lên giường vẫn lướt lại email, kiểm tra tin nhắn, dặn mình “mai phải làm nhanh hơn”. Bạn tự nhủ chỉ bận một thời gian thôi, cố thêm chút nữa là ổn.

Nhưng “chút nữa” ấy lặp đi lặp lại hết tuần này sang tuần khác. Cơ thể mệt nhưng không được nghỉ, tâm trí căng mà không được xả. Mệt mỏi dần dần không còn là giai đoạn, mà trở thành trạng thái mặc định. Khi đó, áp lực công việc không chỉ là chuyện “bận rộn” nữa, mà là con đường dẫn từ mệt mỏi kéo dài đến kiệt quệ cả thể chất lẫn tâm hồn.

Áp lực công việc ngày càng phổ biến?

Áp lực công việc không đơn giản là có nhiều việc phải làm. Bạn có thể rất bận nhưng vẫn thấy mình kiểm soát được nhịp sống, vẫn có thời gian nghỉ ngơi, vẫn tìm thấy niềm vui trong nghề. Ngược lại, áp lực công việc xuất hiện khi yêu cầu, khối lượng và kỳ vọng từ công việc vượt quá khả năng đáp ứng của bạn trong thời gian dài, khiến bạn luôn trong trạng thái căng thẳng, lo âu và quá tải.

Ngày nay, áp lực công việc trở nên nặng nề hơn vì mọi thứ đều nhanh, gấp và “online” hơn trước. Công nghệ giúp bạn làm việc ở bất cứ đâu, nhưng cũng đồng nghĩa bạn khó mà “tắt hẳn” công việc. Điện thoại, email, ứng dụng chat khiến công việc có thể chen vào giờ nghỉ trưa, buổi tối, cuối tuần, thậm chí cả kỳ nghỉ.

Song song với đó, mạng xã hội phô bày những hình ảnh rất “đẹp”: người trẻ thăng tiến nhanh, kiếm được nhiều tiền, đi du lịch sang trọng, sống “work hard – play hard”. Nhìn người khác như vậy, bạn dễ thấy mình tụt hậu, từ đó vô thức tự tăng áp lực công việc lên chính mình: phải cố hơn, phải giỏi hơn, phải đạt được nhiều hơn trong cùng một khoảng thời gian.

Áp lực công việc bào mòn sức khỏe thể chất như thế nào?

Cơ thể là nơi lên tiếng đầu tiên mỗi khi áp lực công việc trở nên quá sức. Dấu hiệu thường gặp nhất là rối loạn giấc ngủ. Bạn khó ngủ hơn, nằm xuống mà đầu vẫn quay cuồng với kế hoạch, việc dở dang. Có những đêm ngủ được nhưng giấc ngủ chập chờn, hay tỉnh giấc giữa đêm. Sáng thức dậy, bạn cảm thấy nặng nề, uể oải, như thể chưa hề được nghỉ ngơi.

Thiếu ngủ kéo dài làm hệ thần kinh nhạy cảm hơn, khả năng tập trung giảm, trí nhớ kém đi. Những việc trước đây xử lý rất nhanh, nay bỗng trở nên nặng nề, mất nhiều thời gian hơn. Bạn dễ quên, dễ sai, dễ “đơ người” trước một nhiệm vụ đơn giản. Mỗi lần như vậy, bạn lại tự trách mình, cố làm thêm, thức khuya hơn, và vòng xoáy áp lực công việc – sức khỏe đi xuống cứ thế lặp lại.

Bên cạnh giấc ngủ, cơ bắp cũng phải gánh hậu quả. Cả ngày ngồi trước máy tính, ít vận động, cộng thêm căng thẳng khiến cổ, vai, gáy, lưng luôn trong trạng thái căng cứng. Bạn thường xuyên thấy đau mỏi, tê nặng, đau đầu âm ỉ, nặng trán. Thỉnh thoảng bạn thấy choáng nhẹ, khó chịu nhưng lại cố bỏ qua, uống tạm viên thuốc rồi tiếp tục quay lại màn hình.

Hệ tiêu hóa và tim mạch cũng chịu tác động. Khi áp lực công việc cao, bạn dễ ăn uống thất thường: bỏ bữa vì bận, ăn qua loa vì không còn thời gian, chọn đồ ăn nhanh, nhiều dầu mỡ, nhiều đường, uống thêm cà phê, trà sẵn hoặc nước tăng lực để “kéo pin”. Dạ dày làm việc trong điều kiện thất thường đó lâu ngày sẽ “lên tiếng” bằng cảm giác đầy hơi, ợ chua, đau âm ỉ. Có lúc bạn thấy tim đập nhanh, hồi hộp, tay chân lạnh đi. Đó đều là những tín hiệu cảnh báo cơ thể đang bị đặt dưới áp lực quá lớn, quá lâu.

Tham khảo ngay: Cuốn sách Stop Burnout: 6 Bước Giải Tỏa Căng Thẳng, Áp Lực Để Cân Bằng Giữa Công Việc Và Cuộc Sống giúp bạn nhận diện, phục hồi căng thẳng và ngăn ngừa kiệt sức (burnout) một cách khoa học.

Áp lực công việc bào mòn tinh thần và tâm hồn ra sao?

Nếu thể chất lên tiếng bằng những cơn đau và sự uể oải, thì tinh thần lại bị bào mòn theo cách lặng lẽ hơn nhiều. Ban đầu, bạn chỉ thấy mình dễ cáu, dễ bực hơn bình thường. Một lời góp ý nhẹ cũng khiến bạn suy nghĩ rất lâu. Một sai sót nhỏ nơi công sở có thể trở thành đề tài tự trách mình cả ngày.

Dần dần, bạn đánh mất cảm giác hào hứng với công việc. Những việc từng khiến bạn thấy ý nghĩa, từng giúp bạn tự hào, giờ chỉ còn là những nhiệm vụ “cần phải làm cho xong”. Buổi sáng đến chỗ làm với tâm trạng nặng nề, buổi tối về nhà chỉ muốn nằm im, không còn nhiều sức lực cho sở thích cá nhân hay các mối quan hệ.

Song song với đó, lòng tự tin cũng bị bào mòn. Khi đã mệt mà vẫn cố so sánh mình với người khác, bạn rất dễ đi tới kết luận “mình kém hơn”, “mình không đủ giỏi”, “mình đang đi chậm”. Áp lực công việc lúc này không chỉ nằm ở khối lượng và deadline, mà còn nằm ở việc bạn luôn nghi ngờ giá trị của chính mình.

Ở giai đoạn nặng hơn, bạn có thể bắt đầu cảm thấy trống rỗng. Không còn hứng thú, không còn mong chờ, không còn nhiều cảm xúc với cả công việc lẫn cuộc sống. Bạn vẫn đến công ty, vẫn hoàn thành tối thiểu những gì cần làm, nhưng bên trong thấy như mình đang đi tự động. Khi mệt mỏi đã biến thành trống rỗng, nghĩa là áp lực công việc đã chạm vào tầng sâu nhất của tâm hồn.

Nguyên nhân sâu xa của áp lực công việc

Áp lực công việc không chỉ đến từ sếp hay công ty. Một phần rất lớn đến từ chính cách chúng ta nghĩ về công việc và đối xử với bản thân.

Kỳ vọng là nguyên nhân đầu tiên. Tổ chức có kỳ vọng về doanh số, kết quả, tốc độ. Bản thân bạn cũng có kỳ vọng về hình ảnh mình muốn trở thành: người giỏi giang, đáng tin cậy, không bao giờ mắc sai lầm, luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác. Khi hai lớp kỳ vọng này chồng lên nhau mà không đi kèm giới hạn rõ ràng, áp lực công việc sẽ tăng lên rất nhanh.

Với người cầu toàn, tình trạng này càng dễ xảy ra. Bạn muốn mọi thứ phải hoàn hảo, muốn bản thân luôn là phiên bản tốt nhất. Bạn hiếm khi hài lòng với kết quả, luôn nhìn thấy chỗ chưa đủ, chưa ổn. Trong khi thực tế, công việc ngoài đời luôn có giới hạn về thời gian, nguồn lực, điều kiện. Khoảng cách giữa mong muốn hoàn hảo và thực tế khiến bạn liên tục thất vọng, rồi trách móc chính mình.

Ranh giới mờ giữa công việc và cuộc sống cá nhân cũng là một nguyên nhân sâu xa. Khi bạn luôn mang theo điện thoại, luôn bật thông báo ứng dụng công việc, luôn sẵn sàng trả lời “một chút thôi”, bạn gần như không bao giờ thực sự rời khỏi công việc. Cơ thể có thể ở nhà, nhưng tâm trí vẫn ở văn phòng. Điều đó khiến áp lực công việc trở thành một đám mây xám bao phủ toàn bộ cuộc sống, chứ không chỉ gói gọn trong tám tiếng nơi công sở.

Cách đối diện với áp lực công việc mà không kiệt quệ

Đối diện với áp lực công việc không nhất thiết phải là nghỉ việc hay “bỏ trốn”. Bạn có thể bắt đầu bằng những thay đổi nhỏ, thực tế, nhưng có tác động lớn về lâu dài.

Bước đầu tiên là dám thừa nhận mình đang mệt. Khi bạn cho phép bản thân nói “mình đang quá tải”, bạn không còn phải gồng lên để tỏ ra ổn nữa. Thừa nhận không làm bạn yếu đi, mà giúp bạn nhìn rõ vấn đề hơn và dễ tìm giải pháp hơn.

Tiếp theo, hãy nhìn lại toàn bộ những việc mình đang làm. Bạn có thể dành một buổi tối viết ra các nhóm việc quan trọng, việc lặt vặt, việc mình chủ động nhận, việc chỉ vì ngại từ chối mà ôm vào. Từ bức tranh đó, bạn sẽ thấy rõ mình đang tự tạo thêm bao nhiêu áp lực công việc cho bản thân. Đây cũng là nền tảng để bạn trao đổi lại với sếp hoặc đồng nghiệp về việc sắp xếp, kéo giãn, hoặc chia sẻ bớt nhiệm vụ.

Song song, hãy thiết lập ranh giới lành mạnh giữa công việc và đời sống cá nhân. Bạn có thể chọn một giờ cố định để kết thúc ngày làm việc, hạn chế trả lời email, tin nhắn công việc sau thời gian đó, trừ trường hợp thật sự khẩn cấp. Trước khi tắt máy, hãy ghi nhanh những việc đã hoàn thành và ba việc quan trọng cho ngày mai. Nghi thức nhỏ này giúp não bộ “đóng lại” phần công việc, yên tâm cho phép bạn nghỉ.

Đừng quên chăm sóc cơ thể và nuôi dưỡng tâm hồn. Ngủ đủ giấc hơn, ăn uống đều đặn hơn, vận động nhẹ mỗi ngày, dành thời gian cho đọc sách, nghe nhạc, đi dạo hay nói chuyện với người thân – đó đều là những “liều thuốc” nhỏ nhưng bền bỉ để xả bớt áp lực công việc. Khi cơ thể khỏe hơn, tâm trí vững vàng hơn, bạn sẽ không còn dễ bị cuốn trôi bởi những đợt sóng căng thẳng bất ngờ.

Nếu cảm thấy mình đã đi quá xa trên con dốc kiệt sức – mất ngủ kéo dài, chán nản sâu, không còn hứng thú với bất cứ điều gì – hãy cân nhắc tìm đến sự hỗ trợ của chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ. Nhờ giúp đỡ không phải là thất bại; đó là biểu hiện của việc bạn coi trọng chính cuộc sống của mình.

Lời kết

Áp lực công việc sẽ luôn tồn tại, vì nó gắn với mục tiêu, tham vọng và con đường bạn chọn. Nhưng áp lực không phải là bản án chung thân. Nó giống như một tín hiệu. Khi cơ thể đau, khi giấc ngủ rối loạn, khi tâm trí nặng nề, áp lực đang nói với bạn rằng đã đến lúc cần nhìn lại nhịp sống của mình.

Bạn không sinh ra chỉ để chạy theo deadline. Bạn xứng đáng có một cuộc sống trong đó công việc quan trọng, nhưng không nuốt trọn sức khỏe và tâm hồn. Khi học cách đặt lại ranh giới, sắp xếp lại kỳ vọng, chăm sóc cả thể chất lẫn tinh thần, bạn sẽ không còn là nạn nhân của áp lực công việc, mà là người chủ động chọn cách làm việc và cách sống bền vững cho chính mình.